MUTYZM JAKO PRZYCZYNA
TRUDNOŚCI SZKOLNYCH
Artykuł ten ma na celu przybliżenie problemu
mutyzmu. Napisałam go z myślą o tym, że może on być przydatny
innym nauczycielom, którzy spotkają się z podobnym zjawiskiem w
swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Kiedy
po raz pierwszy w swojej pracy zawodowej spotkałam się z chłopcem,
który w ogóle nie komunikował się z otoczeniem, nie podejmował
jakichkolwiek działań na zajęciach, postanowiłam jak najwięcej
dowiedzieć się na temat jego problemów i znaleźć skuteczne formy
pomocy dla niego. Obecnie chłopiec jest objęty nauczaniem
indywidualnym, na niektóre zajęcia uczęszcza z klasą. Wypracowałam
różne formy kontaktu z nim, mogę na tej podstawie także stwierdzić,
że jest rozwinięty intelektualnie. Nadal jednak nie podejmuje
komunikacji werbalnej. Z wywiadu z rodzicami wynika, że w domu mówi
normalnie, bez zahamowań.
Chłopiec
dotknięty jest mutyzmem. Jest to inaczej niemota, czyli brak
zdolności mówienia. Polega na wstrzymywaniu się od mówienia.
Najczęściej występuje u dzieci. Jest powiązany z autyzmem,
który polega na niezdolności utrzymywania realnych relacji z
otoczeniem i zastępowanie ich przez marzenia lub urojenia.
Podstawowe
objawy autyzmu:
-tendencja
do ucieczki od rzeczywistości,
-odwrócenie
się od świata,
-ograniczenie
zainteresowań,
-niezdolność
zaakceptowania i realizowania norm społecznych,
-inne
objawy dezadaptacji,
co
w konsekwencji prowadzi do życia we własnym, zamkniętym świecie.
Mutyzm
często łączy się z osłupieniem, czyli stanem krańcowego
zahamowania psychoruchowego.
Osłupienie
z kolei objawia się znacznym zahamowaniem psychicznym i ograniczeniem
reakcji na bodźce zewnętrzne. W mniej nasilonych postaciach aktywność
i ruchliwość jest zmniejszona, mało celowa i harmonijna oraz cechuje
się wypowiedziami skąpymi lub nieobecnymi (mutyzmem).
Według
W. Pitaka całkowita lub częściowa utrata umiejętności posługiwania
się językiem, spowodowana uszkodzeniem odpowiednich struktur
mózgowych to afazja.
U
niektórych osób dotkniętych afazją zaburzenia mowy cofają się do
pewnego stopnia samoistnie, bez terapii logopedycznej.
Terapię
mowy można rozpocząć dopiero, gdy ustąpią ostre objawy choroby, która
wywołała afazję.
Początkowo
zajęcia powinny być krótkie (kilkuminutowe). Czas reedukacji można
wydłużać, ale należy robić krótkie, częste przerwy. Później ćwiczenia
mogą trwać do 45 minut dziennie przy częstotliwości 3-4 razy w
tygodniu, a nawet codziennie.
W
lżejszych wypadkach mowa powraca w okresie 1-3 miesięcy, często
samoistnie.
W
wypadkach cięższych reedukacja jest niezbędna przez 2-3 lat i
niezbędna jest pomoc logopedyczna.
Ludzie
z afazją są bardzo wrażliwi na otoczenie. Potrzebują dużo
cierpliwości i taktu. Nie można z nimi postępować według stałego
programu terapeutycznego. Należy dostosowywać program zajęć do
rodzaju zaburzeń mowy, do możliwości fizycznych, umysłowych, wieku,
wykształcenia i zainteresowań osoby nim objętej. Osoby młode uczą się
znacznie szybciej niż starsze.
Afazja
może dotykać dzieci, które uległy wypadkowi lub przeszły różne
choroby.
U
dzieci powodem jest uszkodzenie struktur korowych mózgu w okresie
niedokończonego rozwoju psychofizycznego. Zaburzenia mowy zależą od
wieku, od stadium rozwoju mowy i od stopnia przyswojenia umiejętności
pisania, czytania.
Afazja
cofa się u dzieci szybciej niż u dorosłych dzięki większym
możliwościom kompensacji w formie nowych układów czynnościowych.
Jednak pewne jej ślady pozostają i w mowie i w psychice dziecka.
W
przypadku, gdy uszkodzenie struktur korowych nastąpiło przed
początkiem mowy dziecka, mamy do czynienia z alalią. Jest to
niemota, słuchoniemota. Charakterystyczny jest w tym
przypadku dostateczny rozwój umysłowy, dobra ruchomość narządów mowy,
dobry słuch fizjologiczny. Dziecko jednak nie mówi w ogóle, posługuje
się gestem, krzykiem, onomatopejami, kilkoma wyrazami z własnego
słownika, zrozumiałymi tylko dla najbliższych. Dziecko nie jest w
stanie powtarzać. To zaburzenie może trwać do 7 (alalia prosta),
a nawet do 14 roku życia (alalia złożona). Dziecko starsze
przyswaja sobie coraz więcej słów i wymowa może się coraz bardziej
poprawiać. Alalia częściej zdarza się u chłopców.
Dzieci
z alalią są trudne w kontaktach, często są nadpobudliwe lub
zahamowane ruchowo. Bywają agresywne wobec otoczenia lub unikają z
nim kontaktów. Ich zaburzenia z czasem często kompensowane są dobrą
spostrzegawczością wzrokową i dobrą pamięcią miejsca.
Zbliżonym
zaburzeniem mowy jest rodzaj logonerwicy- mutyzm selektywny
(wybiórczy).
Polega
on na tym, że dziecko odmawia mówienia w niektórych sytuacjach.
Pojawia się między 3 a 5 rokiem życia. Np. w przedszkolu dziecko
rozmawia tylko z innymi dziećmi lub nie mówi w ogóle, porozumiewa się
jedynie za pomocą gestów albo za pośrednictwem swojego rodzeństwa. W
domu mówi poprawnie i swobodnie, lecz pojawienie się jakiejkolwiek
obcej osoby wywołuje objawy mutyzmu.
Przyczyny
występowania:
-jest
to wyraz lęku przed wypowiadaniem się słownym,
-jest
to protest w stosunku do osób, wobec których dziecko żywi negatywne
uczucia.
Postępowanie:
Uczenie
dziecka wydawania dźwięków, początkowo jakichkolwiek, np. gwizdanie,
cmokanie, chrząkanie, głośne wypuszczanie powietrza z ust, następnie
przez uruchomienie narządów fonacyjnych, np. samogłoski, sylaby,
wyrazy, zdania (wypowiadanie ich początkowo cicho, potem głośno).
Poddanie
dziecka ćwiczeniom relaksacyjnym, oddechowym, logorytmicznym
(powiązanie mówienia i śpiewu z ruchem i rytmem melodii)- co umożliwi
zmniejszenie napięcia emocjonalnego i mięśniowego dzieck
Opracowała: Henryka Głydziak -
SP Unisław
Wykorzystano-
artykuły: W. Pitak „Logos” Towarzystwo Terapii i
Kształcenia Mowy (www.logos.pomorze.pl
) |