MUTYZM JAKO PRZYCZYNA TRUDNOŚCI SZKOLNYCH


Artykuł ten ma na celu przybliżenie problemu mutyzmu. Napisałam go z myślą o tym, że może on być przydatny innym nauczycielom, którzy spotkają się z podobnym zjawiskiem w swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Kiedy po raz pierwszy w swojej pracy zawodowej spotkałam się z chłopcem, który w ogóle nie komunikował się z otoczeniem, nie podejmował jakichkolwiek działań na zajęciach, postanowiłam jak najwięcej dowiedzieć się na temat jego problemów i znaleźć skuteczne formy pomocy dla niego. Obecnie chłopiec jest objęty nauczaniem indywidualnym, na niektóre zajęcia uczęszcza z klasą. Wypracowałam różne formy kontaktu z nim, mogę na tej podstawie także stwierdzić, że jest rozwinięty intelektualnie. Nadal jednak nie podejmuje komunikacji werbalnej. Z wywiadu z rodzicami wynika, że w domu mówi normalnie, bez zahamowań.

Chłopiec dotknięty jest mutyzmem. Jest to inaczej niemota, czyli brak zdolności mówienia. Polega na wstrzymywaniu się od mówienia. Najczęściej występuje u dzieci. Jest powiązany z autyzmem, który polega na niezdolności utrzymywania realnych relacji z otoczeniem i zastępowanie ich przez marzenia lub urojenia.

Podstawowe objawy autyzmu:

-tendencja do ucieczki od rzeczywistości,

-odwrócenie się od świata,

-ograniczenie zainteresowań,

-niezdolność zaakceptowania i realizowania norm społecznych,

-inne objawy dezadaptacji,

co w konsekwencji prowadzi do życia we własnym, zamkniętym świecie.

Mutyzm często łączy się z osłupieniem, czyli stanem krańcowego zahamowania psychoruchowego.

Osłupienie z kolei objawia się znacznym zahamowaniem psychicznym i ograniczeniem reakcji na bodźce zewnętrzne. W mniej nasilonych postaciach aktywność i ruchliwość jest zmniejszona, mało celowa i harmonijna oraz cechuje się wypowiedziami skąpymi lub nieobecnymi (mutyzmem).

Według W. Pitaka całkowita lub częściowa utrata umiejętności posługiwania się językiem, spowodowana uszkodzeniem odpowiednich struktur mózgowych to afazja.

U niektórych osób dotkniętych afazją zaburzenia mowy cofają się do pewnego stopnia samoistnie, bez terapii logopedycznej.

Terapię mowy można rozpocząć dopiero, gdy ustąpią ostre objawy choroby, która wywołała afazję.

Początkowo zajęcia powinny być krótkie (kilkuminutowe). Czas reedukacji można wydłużać, ale należy robić krótkie, częste przerwy. Później ćwiczenia mogą trwać do 45 minut dziennie przy częstotliwości 3-4 razy w tygodniu, a nawet codziennie.

W lżejszych wypadkach mowa powraca w okresie 1-3 miesięcy, często samoistnie.

W wypadkach cięższych reedukacja jest niezbędna przez 2-3 lat i niezbędna jest pomoc logopedyczna.

Ludzie z afazją są bardzo wrażliwi na otoczenie. Potrzebują dużo cierpliwości i taktu. Nie można z nimi postępować według stałego programu terapeutycznego. Należy dostosowywać program zajęć do rodzaju zaburzeń mowy, do możliwości fizycznych, umysłowych, wieku, wykształcenia i zainteresowań osoby nim objętej. Osoby młode uczą się znacznie szybciej niż starsze.

Afazja może dotykać dzieci, które uległy wypadkowi lub przeszły różne choroby.

U dzieci powodem jest uszkodzenie struktur korowych mózgu w okresie niedokończonego rozwoju psychofizycznego. Zaburzenia mowy zależą od wieku, od stadium rozwoju mowy i od stopnia przyswojenia umiejętności pisania, czytania.

Afazja cofa się u dzieci szybciej niż u dorosłych dzięki większym możliwościom kompensacji w formie nowych układów czynnościowych. Jednak pewne jej ślady pozostają i w mowie i w psychice dziecka.

W przypadku, gdy uszkodzenie struktur korowych nastąpiło przed początkiem mowy dziecka, mamy do czynienia z alalią. Jest to niemota, słuchoniemota. Charakterystyczny jest w tym przypadku dostateczny rozwój umysłowy, dobra ruchomość narządów mowy, dobry słuch fizjologiczny. Dziecko jednak nie mówi w ogóle, posługuje się gestem, krzykiem, onomatopejami, kilkoma wyrazami z własnego słownika, zrozumiałymi tylko dla najbliższych. Dziecko nie jest w stanie powtarzać. To zaburzenie może trwać do 7 (alalia prosta), a nawet do 14 roku życia (alalia złożona). Dziecko starsze przyswaja sobie coraz więcej słów i wymowa może się coraz bardziej poprawiać. Alalia częściej zdarza się u chłopców.

Dzieci z alalią są trudne w kontaktach, często są nadpobudliwe lub zahamowane ruchowo. Bywają agresywne wobec otoczenia lub unikają z nim kontaktów. Ich zaburzenia z czasem często kompensowane są dobrą spostrzegawczością wzrokową i dobrą pamięcią miejsca.

Zbliżonym zaburzeniem mowy jest rodzaj logonerwicy- mutyzm selektywny (wybiórczy).

Polega on na tym, że dziecko odmawia mówienia w niektórych sytuacjach. Pojawia się między 3 a 5 rokiem życia. Np. w przedszkolu dziecko rozmawia tylko z innymi dziećmi lub nie mówi w ogóle, porozumiewa się jedynie za pomocą gestów albo za pośrednictwem swojego rodzeństwa. W domu mówi poprawnie i swobodnie, lecz pojawienie się jakiejkolwiek obcej osoby wywołuje objawy mutyzmu.

Przyczyny występowania:

-jest to wyraz lęku przed wypowiadaniem się słownym,

-jest to protest w stosunku do osób, wobec których dziecko żywi negatywne uczucia.

Postępowanie:

Uczenie dziecka wydawania dźwięków, początkowo jakichkolwiek, np. gwizdanie, cmokanie, chrząkanie, głośne wypuszczanie powietrza z ust, następnie przez uruchomienie narządów fonacyjnych, np. samogłoski, sylaby, wyrazy, zdania (wypowiadanie ich początkowo cicho, potem głośno).

Poddanie dziecka ćwiczeniom relaksacyjnym, oddechowym, logorytmicznym (powiązanie mówienia i śpiewu z ruchem i rytmem melodii)- co umożliwi zmniejszenie napięcia emocjonalnego i mięśniowego dzieck



 Opracowała: Henryka Głydziak - SP Unisław

Wykorzystano- artykuły: W. Pitak „Logos” Towarzystwo Terapii i Kształcenia Mowy (www.logos.pomorze.pl )